Pred zastupnicima Predstavničkog doma Parlamentarne skupštine BiH na sjednici sredinom oktobra naći se se razmatranje prijedloga zakona o regulatoru, prijenosu i tržištu električne energije u Bosni i Hercegovini.
Usvajanje prijedlog ovog zakona koji je akt iz oblasti evropskih zakonskih rješenja Vijeće ministara BiH zatražilo je po hitnom postupku.
S obzirom da se radi o veoma važnbom zakonskom aktu, prošli mjesec održana je i tematska sjednica o tome „Šta donosi Prijedlog zakona o regulatoru, prenosu i tržištu električne energije Bosni i Hercegovini i kakav će biti uticaj CBAM-a na ekonomiju Bosne i Hercegovine (ne)usvajanjem ovog zakona”.
CBAM (Carbon Border Ajustement Mechanism) je mehanizam koji ima za cilj da reguliše emisije ugljenika u međunarodnoj trgovini.
Riječ je o politici koja bi omogućila zemljama da naplaćuju porez ili nadoknadu za uvozne proizvode koji su proizvedeni sa visokim emisijama ugljenika.
EU Mehаnizаm za prekogranično prilagođavanje ugljenika (CBAM) je EU legislativa donesena sa ciljem da se u državama EU spriječi takozvano „curenje ugljenika“.
„Curenje ugljenika“ je situacija u kojoj privredna društva iz EU premjeste svoje proizvodne pogone u zemlje koje nisu članice EU i koje nemaju uspostavljene zakone za borbu protiv klimatskih promjena ili su ti zakoni manje rigorozni. Isto tako, „curenje ugljenika“ može nastati kada se proizvodi prodaju u EU iz zemalja koje imaju jeftinije proizvode, ali koji imaju veće ugrađene emisije CO2.
EU CBAM ima za cilj da riješi ove izazove, na način da obezbjedi iste uslove poslovanja u EU kako za privredna društva u EU, tako i za one van EU, a opet podstičući globalne napore za smanjenje emisija gasova staklene bašte (GHG). Ovaj mehanizam dopunjuje EU Sistem za trgovanje emisijama (ETS) – koji čini temelj politike EU za borbu protiv klimatskih promjena – uvodeći jednaka pravila uvoza određenih roba u carinsko područje Evropske Unije.
CBAM treba da ohrabri treće zemlje da ojačaju svoje klimatske propise, uvedu strožije ciljeve za smanjenje emisija i ulažu u infrastrukturu za energiju iz obnovljivih izvora.
BiH i cijeli region ima ogromni potencijal u obnovljivim izvorima energije. Potrebno je uspostaviti i prilagoditi zakonsku regulativu, a i približiti privredu zakonodavnom okviru.
CBAM se odnosi na robu navedenu u Prilogu I Pravilnika o CBAM-u i te robe su identifikovane sa carinskim tarifama EU kodovima (tzv. CN):cement,aluminijum,željezo i čelik,vodonik,vještačka gnojiva ielektrična energija.
Treba naglasiti da se uvozna roba u vrijednosti ispod 150 EUR izuzuma iz odredbi CBAM, uključujući i robu koja se nalaze u ličnom prtljagu putnika iz trećih zemalja. Dobra koja se upotrebljavaju u kontekstu vojnih aktivnosti takođe ne potpadaju pod CBAM.
Što se tiče zemalja na koje utiče CBAM, mora se naglasiti da se on primjenjuje na sve obuhvaćene proizvode koji potiču iz trećih zemalja, što znači zemlje ili teritorije van carinskog područja Evropske unije. Međutim, CBAM se ne primenjuje ako je za te proizvode već bio naplaćen CO2 i to preko EU ETS-u ili je bila predmet nekog drugog sistema plaćanja ugljenika koji je uvezan sa EU ETS-om.
EU CBAM ima tranzicioni period koji je počeo 1. oktobra 2023. godine i završava se 31. decembra 2025. godine. Tokom tranzicionog perioda, mehanizam će se primenjivati bez finansijskih opterećenje, ali uvoznici će biti podložni određenim obavezama izvještavanja. Ali svakako uvoznici će morati prikupiti informacije od postrojenja, koje se navode u izvještaju.
Od 2026. uvoznici robe iz EU će kupovati CBAM certifikate za količinu CO2 koja je nastala tokom proizvodnje (direktne i indirektne emisije) uvezene robe. Cijena certifikata biće nedeljna prosječna aukcijska cijena EU ETS dozvola izražena u €/toni emitovanog CO2.
(A.T.)